Het is voor veel mensen geen fijn idee: het woord voeren voor een (grote) groep mensen. Voor sommigen levert het idee alleen al stress op en voor een kleine groep mensen is spreken in het openbaar zo vervelend dat ze echt spreekangst ervaren. Daarom wil ik je in dit artikel tien tips en praktische handvatten meegeven die je helpen je spreekangst te overwinnen.
1. Realiseer: zenuwen horen erbij
Wat gebeurt er bij jou wanneer je moet spreken in het openbaar? Grote kans dat je in ieder geval één van de volgende lichamelijke reacties zult herkennen. Een verhoogde hartslag, waardoor ook je ademhaling sneller zal gaan. Je stem gaat daardoor wellicht wat hoger klinken. Mogelijk voel je ook wat spanning in je lichaam en krijg je trillende handen en benen. Wellicht voel je jezelf rood aanlopen of krijg je last van rode vlekken in je hals en op je borst. Allemaal normaal, net als het feit dat je een droge mond krijgt vlak voor je gaat spreken.
Je lichaam bereid zich voor op een spannende situatie; we kennen het ook wel als het vlecht-of-vlucht-mechanisme. Wil je daar meer over weten? Bekijk dan deze video van de Universiteit van Nederland. Voor nu is het belangrijk om te weten dat zenuwen dus niet gek zijn; spreken voor een groep ís gewoon heel spannend. Wil jij spreekangst overwinnen? Of ervoor zorgen dat jouw zenuwen niet omslaan in spreekangst? Lees dan verder.
2. Werk aan je ademhaling
Eén van de meest basale technieken die je gaan helpen je spreekangst te overwinnen is het werken aan je ademhaling. In de basis betekent dat bewust zijn of worden van bijvoorbeeld een versnelde ademhaling. Wanneer je bij jezelf herkent dat je snellere, korte ademhalingsslagen maakt, dan kun – door diep in en uit te ademen – je adem weer wat meer controle brengen. Het resultaat is dat je je kalmer voelt en dus ook relaxter overkomt op je publiek. Adem drie keer diep in en uit en je zult gelijk het resultaat merken.
Wil je graag verdieping in je ontspanningsoefeningen aanbrengen? Volg dan deze link naar de website van het Radboud UMC. Op deze pagina vind je enkele stap-voor-stap uitgelegde ademhalingsoefeningen die ook nuttig zijn als er geen medische noodzaak voor is.
3. Maak ontspanning concreet
“Je moet je gewoon even ontspannen voor je op podium gaat staan! Relax gewoon even voor je die presentatie gaat doen!” Maar dat ‘gewoon’ is helemaal niet zo gewoon. Spontaan ontspannen worden is lastig wanneer je juist gespannen bent. Het is daarom goed om jezelf een aantal kleine routines aan te leren. Vlak voor je gaat spreken voor een groep mensen probeer je al je spieren los te schudden. Armen, benen, hoofd, handen, voeten; schud alles even lekker los. Dat is natuurlijk prima als je ergens achter de coulissen staat.
Men zal wat vreemd opkijken wanneer je dit doet in een vergadering in de vijf minuten voor jouw agendapunt aan de orde komt. Wat je wel (zittend) kunt doen is een ontspanningsoefening waarbij je je spieren per groep even kort aanspant en weer ontspant. Doe doet bijvoorbeeld weer met alle spieren in je linkerbeen, rechterbeen, linkerarm en rechterarm. Niemand zal het doorhebben en jij kunt ontspannen beginnen aan je presentatie, voordracht of speech.
4. Bereid je tip-top voor
Zorg dat je hebt geoefend. Ik kan kan er lang of kort over schrijven, maar het presenteren en meer in het algemeen publiek spreken, is een ambacht. Hoe vaker je het doet, hoe beter je wordt. Dat geldt voor de verschillende spreekervaringen die je opdoet en die opgeteld jouw spreekervaring vormen. Maar het geldt ook voor een individuele voordracht of presentatie. Hoe vaker je oefent, hoe beter het wordt.
Voor je gaat oefenen is het ook heel belangrijk om je te realiseren voor wie je eigenlijk je presentatie gaat houden. Wie is je publiek? Waarom zijn ze wel of niet gemotiveerd om naar te luisteren? Hoe spreek je hen zo direct mogelijk aan? Welke voorbeelden of metaforen zijn aansprekend voor je publiek? Stel jezelf die vragen en je merkt gelijk dat het met de zenuwen beter zal gaan, omdat je een veel beter beeld hebt van wie je voor je zal treffen.
5. Denk in structuren
Het is voor jezelf en voor je publiek erg prettig om een heldere structuur voor jouw voordracht, presentatie of speech te kiezen. Dat begint bij een helder idee waar je mee wil beginnen, wat de kern van je verhaal is en hoe je wil eindigen. Ook al bedenk je maar drie zinnen: de startzin, de kernzin en je slotzin, dat is al beter dan helemaal geen structuur in je verhaal aanbrengen.
Er zijn veel verschillende vormen te bedenken die je kunt gebruiken om jouw presentatie overzichtelijker te maken. Denk bijvoorbeeld aan de standaard-geschilpunten structuur, verleden-heden-toekomst of de regel van drie. Bij die laatste structuur begin je jouw verhaal met vertellen uit welke drie onderdelen het bestaat. Dit helpt je ontzettend bij het tegengaan van zenuwen, want je hebt niet alleen je publiek verteld wat je gaat vertellen, maar ook jezelf.
Wil jij ook minder spreekangst ervaren? Neem dan contact op met Nick Schoemaker. Volg één van zijn trainingen of boek een sessie met Nick als coach om jou te trainen in je presentatievaardigheden.
6. Vergeet je slides
Spreekangst overwinnen begint bij het achterwege laten van slides. Of je ze nu in Powerpoint, Keynote, Slido, Mentimeter of Prezi maakt: het beeldmateriaal bij jouw verhaal moet altijd je doelstelling ondersteunen. Slides zijn geen doel op zich. Voel je de zenuwen al opkomen bij de voorbereiding? Dan ben je misschien geneigd veel tekst op de slides te verwerken. Zo denk je dat je houvast hebt en je tekst wel zult onthouden. Dat klopt in zeker zin ook wel, maar er kleven wel enkele nadelen aan deze tactiek.
Ten eerst is het niet prettig voor je publiek: moeten ze nu naar j0u kijken? Of moeten ze de tekst van het beeld aflezen? Ten tweede kun je flink in verwarring raken omdat je misschien een deel van je verhaal vergeet te vertellen en halsstarrig vasthouden aan alle tekst in de slides levert dan alleen maar een incoherente presentatie op. Niet doen dus!
7. Schrijf spreekkaarten
Maar, hoe zorg je dan dat je geen belangrijke onderdelen van je verhaal vergeet? Wees niet bang om een spiekbriefje te maken! Het liefst maak je spreekkaarten met slechts de rode draad en enkele kernwoorden of -zinnen. Zo ben je meer met je publiek bezig dan met je papier.
8. Kijk het beest in de bek ogen
De priemende ogen van je publiek, van je mede-vergaderaars, studenten, leerlingen of andere toehoorders zijn misschien wel de grootste bron van spreekangst. Soms moet je het beest gewoon in de ogen kijken om het te overwinnen. We vinden oogcontact vaak heel prettig en in elk publiek vind je wel een paar vriendelijk toekijkende ogen. Focus daar af en toe op je zult merken dat je angst om te spreken direct afneemt.
9. Oefen je presentatie
Oefen jij nooit je presentaties? Dan oefen je dus eigenlijk op je publiek? Dat is jammer, voor jezelf. Maar vooral voor al die mensen wiens tijd je mogelijk verdoet. Een geoefende presentatie is altijd een betere presentatie. Spreekangst overwinnen is veel techniek, maar ook simpelweg hard werken.
10. Vraag: wat is het ergste dat er kan gebeuren?
Ok. Je geeft een presentatie, speech of voordracht. En er gaat iets mis. Wat is dan het ergste dat je kan gebeuren? Probeer jezelf eens te verplaatsen in het publiek, in je mede-vergaderaars of in je studenten of leerlingen. Wanneer er iets mis gaat, dan proberen de meeste mensen elkaars pijn te verlichten.
Als dagvoorzitter heb ik altijd het doel om sprekers of geïnterviewden en zo goed mogelijk podium te bieden. Dus zolang je niet tegenover Sven Kockelman zit, zullen je gesprekspartners je vooral proberen te helpen als er iets fout gaat.
